Wielu błędnie sądzi, że gorączka to niebezpieczna choroba – trzeba ją zawsze zbijać. Zacznijmy od tego, że gorączka nie jest chorobą. Jest zawsze objawem jakiejś choroby. U niemowląt w pierwszych trzech miesiącach życia – bardzo niepokojącym. Kiedy gorączka jest niebezpieczna? Jak szybko pomóc dziecku? Jakie są domowe sposoby obniżania gorączki? Kiedy należy udac się do szpitala? Zobacz porady doktora Marka Pleskota.

Gorączka u niemowlaka

• Najmłodsze niemowlęta z natury są tak słabe, że nie mają siły do walki i zdecydowanie trudniej dochodzi u nich do obronnego podwyższenia temperatury. Choroby w tym wieku są też bardziej niebezpieczne. Gorączkę u niemowląt w pierwszym półroczu życia trzeba obniżyć, gdyż zwykle oznacza poważną chorobę.
• Gorączkujące dzieci w wieku do trzech miesięcy należy natychmiast zawieźć do szpitala lub wezwać karetkę pogotowia.
• Gorączkujące niemowlęta cztero- i pięciomiesięczne wymagają pilnego kontaktu z lekarzem (wyjątkiem jest łagodny odczyn w pierwszej dobie po szczepieniu).

Dzieci starsze

• Jeśli jednak chodzi o dzieci starsze, to nie ma co panikować. Wiele stosunkowo łagodnych chorób wieku dziecięcego przebiega z podwyższoną temperaturą.
• Dzieci potrafią bardzo wysoko gorączkować (40–41°C) z powodu zakażenia górnych dróg oddechowych albo gorączki trzydniowej.
• Wysoka temperatura budzi wśród rodziców niepotrzebną grozę, a jest nie tylko objawem choroby, lecz także reakcją obronną organizmu.
• Nie wykazano jej szkodliwego wpływu – ani na mózg, ani na serce.
• Z reguły inne objawy mają dla zdrowia dziecka większe znaczenie niż sama gorączka.

Jeśli po lekach gorączka ustępuje, a wraz z nią: złe samopoczucie, uczucie rozbicia i zimna, mdłości, dreszcze, ból głowy i mięśni, majaczenia – to choroba nie jest tak groźna, jak wygląda.

• U dzieci ponad półrocznych zwykle wysokość gorączki i to, jak długo trwa, nie wskazuje na ciężkość choroby. Jeśli jednak utrzymuje się dłużej niż trzy dni, może to budzić podejrzenie groźnych chorób.

38,5°C

• U przeziębionych dzieci od drugiego roku życia nie zalecam rutynowego zbijania gorączki niższej niż 38,5°C.
• Z powodu samej gorączki nic złego się dziecku nie stanie.
• Intensywne obniżanie temperatury nie zmniejsza ryzyka wystąpienia drgawek gorączkowych.
• Celem leczenia przeciwgorączkowego u dzieci w tym wieku powinno być przede wszystkim poprawienie komfortu pacjenta.

 Gorączka jest lekarstwem, z którego należy skorzystać, ale jeśli lekarstwo szkodzi – trzeba z niego zrezygnować. W takich wypadkach gorączkę obniżamy.

Termometr

• Jeśli termometr wskazuje podwyższoną temperaturę, a dziecko nie robi wrażenia nadmiernie ciepłego, bawi się i dobrze zjada – trzeba użyć innego termometru.
• Im bardziej nowoczesny, tym bardziej może być zawodny.
• Rodzice wykorzystują różne termometry mierzące ciepłotę w wielu miejscach ciała.
• Ostatnio najczęściej mierzy się promieniowanie cieplne z błony bębenkowej ucha lub skóry czoła.
• Temperatura mierzona na powierzchni ciała wykazuje dużą zmienność.
• Należy dokładnie przeczytać załączoną do termometru instrukcję obsługi oraz zapoznać się z prawidłowym zakresem ciepłoty ciała dziecka dla danego termometru.

Prawidłowa temperatura jest najniższa w godzinach porannych, a najwyższa w wieczornych. Ciepłota ciała wzrasta również podczas wysiłku, po gorącej kąpieli, po piciu ciepłych płynów oraz jedzeniu.

• Wyniki pomiarów temperatury często są zawyżone u przegrzanego dziecka, podobnie jeśli mierzymy na czole pod grzywką lub bezpośrednio po zdjęciu czapki.
• Mierząc w uchu, można zaniżyć temperaturę, jeśli zmierzymy ją poza błoną bębenkową.
• Wiarygodność pomiarów będzie większa, jeśli wyniki będą powtarzalne. Trening pomiarów warto przeprowadzić u dziecka zdrowego, w okresie, kiedy jest chętne do współpracy. Rada nie dotyczy pomiarów w odbycie, które mogą nieść dyskomfort. Z tego powodu oraz w obawie o utrzymanie czystości termometru nie zaleca się robienia ich rutynowo. W razie wątpliwych wyników pomiarów warto jednak wykorzystać tę starą i sprawdzoną metodę. Nie zawsze zresztą konieczne jest mierzenie przez zalecane trzy minuty – gdy słupek kolorowego płynu przestaje rosnąć, a szczególnie gdy wykaże gorączkę, nie musimy mierzyć już dalej. Uzyskaliśmy informację, że trzeba gorączkę obniżyć, a czy jest ona w danym momencie wyższa o ułamek stopnia, to już nie takie istotne.

Prawidłowa temperatura

Prawidłowa temperatura ciała to:

• w ustach – 35,6–38,2°C;
• w uchu – 35,8–38,0°C;
• pod pachą – 34,7–37,3°C;
• mierzona w odbycie – 36,6–37,9 °C.

Takie wartości są podawane przez producentów najczęściej, ale koniecznie trzeba sprawdzić informacje dla konkretnego termometru.

Ciepłota ciała powyżej podanych wartości – to stan podgorączkowy, a od 38,4°C – gorączka, zwykle istotna dla pacjenta.

Wartość zmierzonej temperatury wraz z datą i godziną pomiaru należy zapisać.

Kąpiele i okłady

• Najpierw zawsze należy podać lek przeciwgorączkowy.
• Jeśli jego działanie nie jest w pełni skuteczne, można zastosować albo kąpiel w wodzie o temperaturze ciała dziecka,
• albo nacieranie wilgotną gąbką o temperaturze o stopień niższej,
• albo chłodne okłady wokół szyi.
• to wszystko to u gorączkującego dziecka bez wcześniejszego podania leku obniżającego gorączkę może wywołać drgawki.

 Leki przeciwgorączkowe

• Błędem jest podawanie aspiryny dziecku przed ukończeniem dwunastego roku życia.
• Dla najmłodszych najbezpieczniejszym lekiem jest paracetamol, sprzedawany pod różnymi nazwami handlowymi, w różnych postaciach i stężeniach.
• Za podstawowy lek przeciwgorączkowy dla dzieci (również niemowląt powyżej trzeciego miesiąca i powyżej 7 kg wagi) uważany jest ibuprofen. Nie stosuje się go w ospie wietrznej i ostrej biegunce.
• W zapaleniu dróg moczowych podobnie, bezpieczniej podać paracetamol.
• Ibuprofen podobnie jak paracetamol jest stosowany objawowo w razie wysokiej gorączki lub bólu.
• Niekiedy ibuprofen jest zlecany w zakażeniach górnych dróg oddechowych, czyli w przeziębieniu w celu wykorzystania jego działania przeciwzapalnego i skrócenia w ten sposób czasu trwania choroby oraz złagodzenia objawów.
• Brak jednak wiarygodnych danych uzasadniających skuteczne stosowanie ibuprofenu w tym zakresie (poza bólem i gorączką).
• Co istotne, nie stwierdzono znamiennych różnic między wpływem na objawy i przebieg przeziębienia paracetamolu, który jest pozbawiony działania przeciwzapalnego, a ibuprofenu, klasycznego niesteroidowego leku przeciwzapalnego.
• Najmłodszym niemowlakom najłatwiej dać czopek, starszym lepiej lek doustnie, bo tak zadziała najszybciej i najpewniej. Oczywiście, jeśli dziecko wymiotuje, to lepszy będzie czopek.

Dawkowanie – paracetamol

• Dawka paracetamolu to 15 mg/kg masy ciała.
• Możemy ją stosować nie częściej niż co 4 godziny, do 4 razy na dobę.
• Przeliczamy dawkę na kilogramy, a nie na wiek – jest to znacznie dokładniejsze, waga maluchów w tym samym wieku może się bardzo różnić.
• Obliczając dawkę preparatów doustnych, należy uwzględnić stężenie – konkretny lek może zawierać 12, 24, 50 albo 100 mg paracetamolu w 1 ml preparatu.
• Dostępne czopki zawierają 50, 80, 125, 150, 250 albo 300 mg paracetamolu. Właściwą dawkę można uzyskać przez odcięcie (wzdłuż) części czopka
• U noworodków nie można przekraczać 45 mg/kg masy ciała w ciągu doby; u niemowląt – 60 mg/kg. Nie zaszkodzi jednak jednorazowe podanie 20 mg/kg.
• Paracetamol jest lekiem bezpiecznym ze względu na dużą różnicę między dawką terapeutyczną a toksyczną (120 mg/kg).

Dawkowanie – ibuprofen

• Jeśli po godzinie od podania paracetamolu gorączka nadal się utrzymuje, dołóżmy ibuprofen (u dzieci powyżej trzeciego miesiąca).
• Dawka to 5–7 mg na kg masy ciała dziecka. Możemy w razie potrzeby powtórzyć ją po sześciu godzinach.
• Lekarz zleca czasem dawkę 10 mg/kg masy ciała.
• Dostępne są preparaty zawierające 20 albo 40 mg ibuprofenu w 1 ml i czopki – 60 albo 125 mg.

Nie należy podawać planowo naprzemiennie paracetamolu z ibuprofenem. Zaleca się wybór jednej grupy i ewentualne, w sytuacji koniecznej, dodatkowe podanie środka przeciwgorączkowego z drugiej grupy, po 30–50 minutach.

• Warto wykorzystać czas potrzebny na zadziałanie leku.
• Nie są teoretycznie uzasadnione obawy rodziców, że na ich dziecko nie działa jeden z leków przeciwgoraczkowych. Często efekt zależy od dawki oraz reakcji na gorączkę.
• Po zaaplikowaniu leku przeciwgorączkowego ubieramy dziecko lekko i przewiewnie, nie otulamy go ciepłą kołdrą.
• W pomieszczeniu powinno być tylko około 20°C, nie może jednak być przeciągów.
• Dajemy choremu dużo pić – podczas gorączki zwiększa się utrata wody i wzrasta ryzyko odwodnienia.

Radził Doktor Marek Pleskot, lekarz dzieci, który od od 22 lat prowadzi gabinet pediatryczny. Wie o co pytają rodzice i wie czego zwykle nie zdążą wytłumaczyć inni lekarze.