Autyzm dotyka wiele dzieci. Można go wykryć już u dwulatków. Nadmierne reakcje lękowe wobec odgłosów wydawanych przez zabawki czy też innych hałasów, zmniejszona lub zwiększona wrażliwość na bodźce z otoczenia, niewrażliwość na ból to tylko niektóre zachowania, których nie powinno się przeoczyć.
Objawy alarmujące u małych dzieci, 2-3 rok
Już w tym wieku można zaobserwować, że niektóre dzieci nie są zdolne do interpretowania stanów emocjonalnych innych osób i brak im świadomości wpływu własnego zachowania na innych.
Objawia się to czasami jako zachowanie nieodpowiednie do określonej sytuacji społecznej lub jako niestosowna reakcja na uczucia innych. Może dochodzić do błędnej interpretacji tonu głosu i wyrazu twarzy drugiej osoby, co prowadzi do konfliktów z rówieśnikami, często połączonych z brakiem możliwości dzielenia wspólnych zainteresowań, aktywności i emocji. Gwałtowne wybuchy agresji będą bardziej niepokojące niż brak humoru.
Mowa
Psychiatrów i psychologów niepokoi, jeśli dziecko nie wymawia jakiegokolwiek pojedynczego słowa do 18. miesiąca życia i brak spontanicznego wymawiania dwuwyrazowej frazy (niepowtórzonej po innej osobie) do 24. miesiąca życia.
Jednak należy wziąć po uwagę, że kryteria etapów rozwoju mowy są bardziej liberalne. Do 24 miesiąca dają dziecku czas na wypowiadanie pojedynczych wyrazów. Do tego czasu charakterystyczne jest wymawianie tylko pierwszej sylaby lub końcówki wyrazu, np.:ne (nie), da (daj), ampa (lampa), mi (miś), tota (ciocia), baba ała (babcia dała), buti es (buty są).
Trzeci rok życia dziecka uważany jest za okres zdania. Dziecko może się pochwalić nie tylko znajomością około tysiąca słów, ale ogromnym postępem w rozwoju mowy.
Pośród form wypowiedzi dominują wypowiedzenia dwuczłonowe, zdania z podmiotem i orzeczeniem, zdania pytające, oznajmujące, rozkazujące i wykrzyknikowe. Brzmienie wielu znaków nie jest jeszcze prawidłowe i nie powinno to wzbudzać niepokoju rodziców gdy będą słyszeć: tlofe (trochę), duźa (duża), siupka (zupka), bitki (brzydki), liba (ryba), tata-banzie-jadła (tata będzie jadł), ja-nie-mam-sianki (nie mam sukienki)…
Niepokojące jest mówienie echolaliami tzn. na pytanie „Co to jest” dziecko odpowiada „co to jest”, a także gdy podczas zabawy dziecko notorycznie mówi „do siebie” zasłyszane dialogi z bajek, książeczek.
Szczególnie należy pamiętać, że jakakolwiek utrata zdolności mowy, podobnie jak i innych umiejętności społecznych – jest sygnałem alarmowym.
Gesty i mimika
W przeciwieństwie do dzieci ze specyficznymi zaburzeniami rozwoju językowego, dzieci z ASD zwykle nie wykorzystują bogactwa gestów oraz mimiki w celu kompensacji tych zaburzeń. Można zaobserwować bardzo ograniczony zasób gestów, np. potrząsanie i kiwanie głową, kołysanie się, klaskanie.
Słyszy?
Zgodnie z obserwacjami opiekunów dziecko wielokrotnie przywoływane nie reaguje na swoje imię, co budzi podejrzenie upośledzenia słuchu.
Zaczepki
U niektórych autystyków można zaobserwować dążenia do kontaktu, ale w nieprawidłowy sposób, tzn. poprzez uderzenie, popychanie, wąchanie, a nawet gryzienie.
Zainteresowania samotnika
Inne cechy bardzo charakterystyczne dla autyzmu klasycznego to brak potrzeb przekazania i odbioru informacji o sytuacjach godnych wspólnego zainteresowania. Maluch, pomimo zachęty, nie podąża za wzrokiem drugiej osoby, nie patrzy na ten sam przedmiot, co dorosły, oraz nie wskazuje palcem na przedmiot lub sytuację, które wzbudziły jego zainteresowanie. Może nawet nie pokazywać przedmiotów, które chce dostać. Dzieci autystyczne nie mają potrzeby dzielenia z innymi osobami przyjemności, np. przez pokazywanie rodzicom zabawki lub wskazywanie obiektu swego zainteresowania.
Zabawy
Chorych na autyzm cechuje nie tylko ograniczona zdolność do zabawy pozorowanej („na niby”), ale również wybiórczość i monotonia zainteresowań i form aktywności. Dziecko bawi się tylko w we wcześniej wyuczone zabawy. Każda nowa propozycja aktywności spotyka się z oporem.
Naśladownictwo jest wskazane, bo uczy. Brak zabaw związanych z naśladowaniem i „na niby”, jest uznawany za niepokojący – widoczny jest brak twórczej wyobraźni.
Czasami można zaobserwować dziwaczny sposób bawienia się, manipulacje zabawkami w jeden szczególny sposób, np. nieustanne wkładanie i wyjmowanie zabawki z ust, przesuwanie samochodzika wyłącznie po bardzo nierównych powierzchniach.
Objawy ostrzegawcze u małych dzieci, 2-3. rok
Wrażliwość na bodźce
Nadmierne reakcje lękowe wobec odgłosów wydawanych przez zabawki czy też innych hałasów; niepokojąca jest zmniejszona lub zwiększona wrażliwość na bodźce z otoczenia (objawia się poprzez zatykanie uszu i nerwowość przy uruchamianiu silnika samochodu, przejeżdżającym pociągu), niewrażliwość na ból, a także fascynację zapachami, strukturą lub kolorami różnych materiałów, również jedzenia.
Jedzenie
Dzieci z autyzmem trudniej przechodzą z pokarmów płynnych na stałe. Częściej występują trudności z żuciem. Wolą dietę monotonną, czasami tylko słodką lub kwaśną lub jeden kolor pokarmu. Bardzo trudno jest też przekonać dziecko do próbowania nowych produktów.
Sen
Trudności ze snem częściej występują u dzieci z ASD. Zaburzony jest rytm snu i czuwania, a zasypianie – utrudnione.
Więcej o autyźmie tutaj.
Radził Doktor Marek Pleskot, lekarz dzieci, który od od 22 lat prowadzi gabinet pediatryczny. Wie o co pytają rodzice i wie czego zwykle nie zdążą wytłumaczyć inni lekarze.
