Astma czy „zwykły” kaszel? Jak rozpoznać astmę oskrzelową?

Dzieci często lubią kaszel, a kaszel szczególnie lubi dzieci.

Główną dolegliwością dziecka może być długotrwały, męczący kaszel suchy. Przyczyn takiego kaszlu może być bardzo wiele, ale lekarze często rozpoznają (nadrozpoznają?) astmę oskrzelową.

Przez lata dyskutowano, czy kaszel bez duszności powodowanej skurczem oskrzeli może być astmą, czy też nie może. Obecnie, wg większości ekspertów: „kaszlowy wariant astmy (cough variant asthma – CVA ) uznaje się za (rzadko występujący) jeden z wariantów choroby, której jedynym (lub dominującym) objawem jest przewlekły, nieproduktywny kaszel z towarzyszącą nadreaktywnością oskrzeli„. W celu rozpoznania takiej astmy konieczne jest wykluczenie innych chorób mogących powodować podobne dolegliwości.

Jak rozpoznać astmę?

Lekarzom trudno jest diagnozować rzadko występujące choroby, a nawet wykluczać wspomnianą nadreaktywność oskrzeli. Upraszczają definicję do samego kaszlu, często niezależnie od jego wilgotności, rytmu dobowego oraz innych przyczyn. Jak nie zapalenie płuc czy oskrzeli to co? Podejrzewana jest astma oskrzelowa.

W przypadku astmy kaszel typowo jest suchy i nasila się po wysiłku, a nawet podczas śmiechu. Występuje więc głównie w dzień. Jeśli zaś w nocy, to zazwyczaj w jej drugiej części, czyli po północy.

Zalecane leki i ich działanie

Kaszlowy wariant astmy jest rozpoznawany tym chętniej, że u co trzeciego chorego w ciągu kilku miesięcy pojawia się pełnoobjawowa astma. Zlecane są leki stosowane w leczeniu astmy, czyli rozszerzające oskrzela i sterydy wziewne. Ustąpienie kaszlu potwierdza rozpoznanie i wskazuje na potrzebę jego kontynuacji. Jedynym pewnym kryterium diagnostycznym astmy  jest więc natychmiastowa wyraźna poprawa po zastosowaniu takich leków jak Ventolin (Salbutamol) czy Berodual. Długoterminowy korzystny efekt terapeutyczny występuje po podawaniu wziewnych sterydów (podobnie jak w klasycznej astmie oskrzelowej). Po przerwaniu leczenia męczący kaszel powraca. Brak korzystnych efektów leczenia wskazuje, że kaszel wynika z innych przyczyn i należy dalej ich poszukiwać.

Jak lekarz rozpoznaje astmę?

Ostatnio u bardzo wielu dzieci rozpoznaje się astmę oskrzelową i podejmowane jest leczenie, które nie daje spodziewanych efektów. Tymczasem brak wyraźnej reakcji na prawidłowo przyjmowane leki przemawia przeciw astmie oskrzelowej.

Według obowiązujących zaleceń prawdopodobieństwo astmy jest duże, jeśli co najmniej czterem epizodom duszności ze świszczącym oddechem (spastyczne zapalenia oskrzeli) u dziecka w ciągu ostatniego roku dodatkowo towarzyszą jedno duże kryterium lub dwa małe kryteria.

Duże kryteria:

• astma u rodziców potwierdzona przez lekarza,
• atopowe zapalenie skóry (stwierdzone przez lekarza),
• uczulenie na minimum jeden alergen wziewny.

Małe kryteria: 

• eozynofilia (ilość krwinek białych – eozynofilów w rozmazie krwi) >4%,
• świszczący oddech bez współistniejącego zakażenia układu oddechowego,
• uczulenie na pokarmy.

Biorąc pod uwagę te kryteria, można praktycznie wykluczyć astmę u wielu niepotrzebnie o nią podejrzewanych.

Radził Doktor Marek Pleskot, lekarz dzieci, który od od 22 lat prowadzi gabinet pediatryczny. Wie o co pytają rodzice i wie czego zwykle nie zdążą wytłumaczyć inni lekarze.